ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΡΟΙΜΟΙΩΔΕΙΣ ΦΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ…
Να έχεις την ευχή μου, παιδί μου,
κι απ’ τα είκοσι τα νύχια μου!
ΓΕΝΟΣ - ΓΕΝΙΑ - ΣΟΪ - ΦΑΡΑ - ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ - ΣΠΙΤΙ
-Αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει και θα σε πλακώσει.
-Απ’ αγκάθι βγαίνει ρόδο κι από ρόδο βγαίνει αγκάθι.
-Ας είναι πολύ το γένος μου, κι ας με μισεί ο κόσμος.
-Είδε ο γύφτος τη γενιά του κι αναγάλλιασε η καρδιά του.
-Είναι κακιά φάρα.
-Είναι ο συμπέθερος γενιά, όσο το αυγό προσφάι (δηλ. καθόλου).
-Είναι σοϊλής (από τρανό σόι).
-Η αρρώστια κι η αρχοντιά φαίνονται από μακριά.
-Η ομόνοια χτίζει σπίτι κι η διχόνοια το χαλάει.
-Η ρίζα θρέφει την κορφή κι η ρίζα την ξηραίνει,
κι ας βρίσκεται στη γη χωστή και καταφρονεμένη (έμμετρη παροιμία Λέσβου).
-Κατά το πουλί η φωλιά του και κατά τον άνθρωπο το σπίτι του.
-Λάθος σας επαινέσανε το ιδικό σας σπίτι
και σήκωσες τόσο ψηλά τη μακριά σου μύτη (έμμετρο δίστιχο Λέσβου).
-Μη μου πολυψηλώνεσαι, γιατί ψηλός δεν είσαι,
και το χωριό σου είναι κοντά, και ξέρω τίνος είσαι (έμμετρη παροιμία).
-Να μην πολυπαινεύεσαι, και ξέρω τη γενιά σου,
πόσες χιλιάδες κόνιδες έχ’ η βρακοθηλιά σου (έμμετρη παροιμία Λέσβου).
-Όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
-Ο που τιμά το σπίτι του, τιμά τη γειτονιά του,
τονε τιμά κι η γειτονιά και χαίρεται η καρδιά του (έμμετρη παροιμία).
-Πάρε σκυλί από μαντρί, γυναίκα από σόι.
-Σαν σε τιμά το σπίτι σου, τιμά σε η γειτονιά σου,
σαν σε τιμά η γειτονιά, τιμά σε ο κόσμος όλος (έμμετρη παροιμία).
-Σόι πάει το βασίλειο (οικογενειακά ελαττώματα ή προτερήματα).
-Το σόι σώζεται.
ΜΑΝΑ
-Απ’ όλα τα μυρωδικά κάλλιο μυρίζει η μάνα.
-Δες μάνα και πάρε κόρη.
-Η μάνα πονάει στην καρδιά κι η πεθερά στη φτέρνα.
-Καίγονται τα βουνά, καίγονται και τα φίδια; (μάνα, που γέννησε φίδι και το πέταξε στο βουνό, αγωνιά για το παιδί της σαν βλέπει φωτιά στο βουνό – αφήγηση Παλαιοχωρίου Λέσβου)
-Μάνα είναι μόνο μία!
-Να με κρατάει η μάνα μου, κι ας με κρατεί στ’ αγκάθια.
-Όσα σκεπάζει ο ουρανός, τόσα σκεπάζει η μάνα.
-Ποιο δάχτυλο θα κόψεις και δε θα πονέσει; (Η μάνα αγαπά όλα τα παιδιά το ίδιο)
ΠΑΤΕΡΑΣ
-Άκουε τον πατέρα σου κι ορμήνευε το γιο σου.
-Είναι σοφό το παιδί που κατανόησε τον πατέρα του (από αρχαία γνώμη).
ΑΔΕΛΦΙΑ
-Αδέλφια ενωμένα, σπίτια ευτυχισμένα.
-Αδέλφια χωρίς αγάπη, δέντρα χωρίς φύλλα.
-Αδελφός τ’ αδελφού βοήθεια.
-Δυο αδέλφια μάλωναν και δυο τρελοί χαιρόντουσαν.
-Η αδελφή τον αδελφό τον έχει εικόνα και σταυρό.
-Η αδελφή τον αδελφό χρυσό σταυρό τον έχει.
-Κρεμάστε τον αδερφό μου, γιατί εγώ ζαλίζομαι!
-Στην ένωση είναι δύναμη και στο γκρεμό λαχτάρα (αρμονική αδελφική σχέση).
-Τ’ αδέρφια όταν σμίγουνε, τριαντάφυλλα ανθισμένα.
-Τ’ αδέρφια σχίζουν τα βουνά και δέντρα ξεριζώνουν (στίχος δημοτικού τραγουδιού).
-Τον αδερφό σου αγάπαγε κι όχι το μερτικό του.
ΠΑΙΔΙΑ
-Αδύνατο είναι να γενεί χοίρου μαλλί μετάξι,
και του χωριάτη το παιδί να ’χει αρχοντιά και τάξη (έμμετρη παροιμία).
-Αν κάμεις και καλά παιδιά, τα πλούτη τι τα θέλεις;
Αν κάμεις και κακά παιδιά, τα πλούτη τι τα θέλεις; (έμμετρη παροιμία)
-Αν κάμεις τα καλά παιδιά, και τι το θες το έχει;
Κι αν κάμεις τα κακά παιδιά, και τι το θες το έχει; (παραλλαγή της παραπάνω)
-Άπλωνε τα πόδια σου όσο φτάνει το πάπλωμά σου,
κι αν περισσέψει πάπλωμα, κράτα για τα παιδιά σου (έμμετρη παροιμία).
-Έχεις παιδιά, να τα χαίρεσαι. Δεν έχεις, να χαίρεσαι.
-Η αλεπού και το παιδί της ένα τομάρι έχουνε.
-Η μάνα σ’ ήταν σκόρδου τσ’ η τσύρ’ς ήταν κρουμμύδ’
τσι συ απού ποιον ιπήρις τσι γίν’τσις καραφύλλ’ (=γαρύφαλλο, παροιμία Παλαιοχωρίου Λέσβου).
-Θυμήσου τα δικά σου και συγχώρα τα παιδιά σου.
-Κάθε παιδί με το τυχερό του, κανένα δεν χάνεται.
-Κάνε παιδιά, να δεις καλό.
-Κακοῦ κόρακος κακὸν ὠὸν (αρχαιοελληνική παροιμία).
-Ο πατέρας εχάρτζεν το παιδίν ατ’ έναν αμπελώναν και το παιδίν εγούεψεν ας σον κύρ’ν ατ’ έναν βοτρύδ’ (Ποντιακή παροιμία για αχάριστο παιδί: Ο πατέρας χάρισε στο παιδί του ένα αμπέλι και το παιδί τσιγκουνεύτηκε στον πατέρα του ένα τσαμπί).
-Παιδιά, παιδέματα.
-Πολλά παιδιά, πολλές έγνοιες.
-Τα παιδιά είναι ο καθρέφτης των γονιών.
-Το δικό μου το παιδί είναι όμορφο πολύ.
-Το μήλο κάτω απ’ τη μηλιά θα πέσει.
-Το παιδί ακόμα δε γεννήθηκε κι η σκούφια του αγοράστηκε (βιασύνη, υπερβολική φροντίδα).
ΓΟΝΕΙΣ
-Ἁμαρτίαι γονέων παιδεύουσι τέκνα (ευαγγελική ρήση).
-Αν τους γονείς σου δεν τιμάς, ποιος θα τιμήσει εσένα;
-Από κει που πήδηξε η κατσίκα θα πηδήξει και το κατσικάκι.
-Μην κλωτσάς τα γονικά σου, θα το βρεις απ’ τα παιδιά σου.
-Ο γονιός δέκα παιδιά τα τρέφει. Δέκα παιδιά έναν γονιό δεν μπορούν να τον θρέψουν.
-Όποιος δεν
ακούει το γονιό σκληρά το μετανιώνει.
-Όποιος είναι καλός γιος για τους γονείς του, θα’ ναι και καλός σύζυγος για τη γυναίκα του.
-Όποιος πικραίνει τους γονείς, παραγωνιά καθίζει.
-Ό,τι κάνεις των γονιών σου, είναι όφελος δικό σου.
ΕΥΧΗ ΓΟΝΕΩΝ
-Ευχή γονιού αγόραζε και στο βουνό περπάτει,
και τα βουνά να καίγονται, εσύ να μη φοβάσαι (έμμετρη παροιμία).
-Ευχή γονέων έπαρε και στα βουνά περπάτει.
-Η ευχή γονέων χτίζει παλάτια.
-Να έχεις την ευχή μου, παιδί μου, κι απ’ τα είκοσι τα νύχια μου! (Παλαιοχωρίου Λέσβου)
-Οι ευχές γονέων χτίζουν τα θεμέλια του οίκου.
ΠΑΠΠΟΥΣ - ΓΙΑΓΙΑ
-Έλα, παππούλη μου, να σου δείξω τ’ αμπελοχώραφά σου (επίδειξη γνώσεων).
-Του παιδιού μου το παιδί δυο φορές είναι παιδί μου.
ΣΥΖΥΓΟΙ
-Έσμιξε ο ανάλατος με την αναλατίνα κι εκάμανε δύο παιδιά, ανάλατα κι εκείνα.
-Ζαβός ζαβή παντρεύτηκε, ζαβά παιδιά θα κάνουν.
-Ζωή κι αγάπη οι δυο μαζί, πεντάμορφο ζευγάρι.
-Κάλλιο κόρη πεθαμένη, παρά κακοπαντρεμένη.
-Κάλλιο λάχανα μ’ αγάπη, παρά πέρδικες με γκρίνια.
-Στο μπόι σου βρίσκεις, στη γνώμη σου δεν βρίσκεις.
-Τ’ αλεύρι δυο μυλόπετρες αλέθουν και το βγάνουν,
δυο χέρια οπού μοιάζουνε καλή δουλειά θα κάνουν (έμμετρη παροιμία).
-Τον άντρα μου θωρούνε και μένανε τιμούνε.
-Φρόνιμη γυναίκα, υπέροχη ζωή.
ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ
-Δε με πονούσι οι μαχαιριές, οπού έχω από τ’ς εχθρούς μου,
ως με πονούσι οι τσεκουριές, οπού έχω από τ’ς εδικούς μου (έμμετρη παροιμία).
-Κατά μάνα κατά κύρη, κατά γιο και θυγατέρα (συγγενικές ομοιότητες).
-Κατά το μαστρο-Γιάννη και τα κοπέλια του.
-Με τους δικούς σου (τους συγγενείς σου) φάε, πιες κι αλισβερίσι μην κάνεις.
ΣΥΓΓΕΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ
-Καταριέμαι το παιδί μου, μα αν πεις «αμήν» (=μακάρι να πιάσει η κατάρα σου), σε πνίγω!
-Κι η γύφτισσα το γυφτάκι ασπρουδέλι το φωνάζει.
-Μήτε τ’ αντρόγυνα χολή, μήτε τ’ αδέλφια μάχη.
-Να ’χαν τ’ αντρόγυνα χολή, τ’ αδέρφια να ’χαν μάχη,
ο κόσμος θα εχάλαγε και θα γινόταν στάχτη (έμμετρη παροιμία).
-Ο αδερφός μου κι εγώ ενάντια στον ξάδερφό μου κι οι τρεις μαζί ενάντια στον ξένο (συγγενική αλληλεγγύη).
-Στην ένωση είναι δύναμη και στο γκρεμό λαχτάρα.
-Το αίμα νερό δε γίνεται, και αν γενεί, δεν πίνεται (δύναμη συγγενικής σχέσης αίματος).
-Χτίζει σπίτια η ομόνοια κι η διχόνοια τα γκρεμίζει.
ΚΑΤΑΡΕΣ ΚΑΙ ΥΒΡΕΙΣ
-Ανάθεμα που σ’ έκανε και που σ’ εγέννα (κατάρα).
-Γ . . ώ τη μάνα σου (ύβρη).
-Θα πάρει ο διάβολος εσένα κι όλη σου τη φάρα! (απειλή)
-Μας πέρασε γενεές δεκατέσσερις (έβρισε όλο το σόι μας, Ματθ. Α΄17).
-Να πάρει ο διάβολος τη φύτρα σου! (ύβρη)
-Να πάρει ο διάβολος τον πατέρα σου και τη μάνα σου! (ύβρη)
*****
Με την ευχή πάντα να βασιλεύουν η αγάπη κι η ομόνοια σ’ όλες τις οικογένειες και σ’ όλο τον κόσμο,
ΒΟΥΝΑΤΣΟΥ Μ. ΜΥΡΣΙΝΗ
