† ΜΝΗΜΗ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΙ ΕΥΡΥΔΙΚΗΣ ΜΑΥΡΑΓΑΝΗ
Λίγο πριν τα Χριστούγεννα, μας ξάφνιασε η είδηση ότι πέθανε η Ευρυδίκη, η γυναίκα του συγχωριανού μας Γιάννη Π. Μαυραγάνη και μητέρα της Κατερίνας. Δεν είχαμε μάθει τίποτα για την ασθένεια που ήταν η αιτία του θανάτου της. Έφυγε διακριτικά, όπως λεπτός και διακριτικός υπήρξε κι ο χαρακτήρας της, όσο ζούσε.
Την Ευρυδίκη Πασχαλίδου από τον Άγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης τη γνωρίσαμε στο γάμο της με το συγχωριανό μας Γιάννη Π. Μαυραγάνη στις 27 Δεκεμβρίου 1982. Το 1984 απέκτησαν τη μοναχοκόρη τους Κατερίνα. Εργαζόταν στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο και πάντα ήταν πρόθυμη να βοηθήσει πολλούς άρρωστους συγχωριανούς μας, όταν χρειάζονταν αίμα για τις εγχειρήσεις τους. Πιο ενεργητική ήταν η συμμετοχή της στο Δ.Σ. του Συλλόγου Παλαιοχωριτών Αθήνας «Η Μελίντα», όπου δραστηριοποιούνταν μαζί με το Γιάννη για πολλά χρόνια, ακόμα και μετά το θάνατό του το 1999. Ανακαίνισε το σπίτι τους στο Παλαιοχώρι και πέρασε εκεί πολλά καλοκαίρια. Τα τελευταία χρόνια είχε αποσυρθεί, ίσως για τους λόγους υγείας που προκάλεσαν και τον πρόωρο θάνατό της στα τέλη του 2013.
Το Παλαιοχώρι έλειπε από την κηδεία της, που δεν γνωρίζουμε πότε και πού έγινε. Κι άλλο τρόπο δεν βρήκαμε, για να τιμήσουμε τη μνήμη της, παρά να δημοσιεύσουμε την ενότητα «Αρρώστιες και Γιατρικά» από τις σελ. 133-139 του βιβλίου του Γιάννη, που εκδόθηκε το 1993, επανεκδόθηκε το 1995 κι αποτελεί το πιο επίπονο και σημαντικό έργο της ζωής του, μετά την οικογένειά του. Για το χωριό μας είναι μοναδικό βιβλίο, γραπτή ιστορική και λαογραφική πηγή μεγάλης αξίας, αφού η συγγραφή του στηρίχτηκε σε άμεσα βιώματα του συγγραφέα και μαρτυρίες ανθρώπων του χωριού μας. Μακάρι να επανεκδοθεί κάποτε και να μπει στο σπίτι κάθε Παλιοχωριανού.
Γιάννη Π. Μαυραγάνη «Παλαιοχώρι Πλωμαρίου Λέσβου. Παράδοση – Ιστορία – Η Ζωή και τα Έθιμα»
Αρρώστιες και Γιατρικά
Τα παλιά χρόνια οι άρρωστοι δεν πήγαιναν στο γιατρό, από φτώχεια, καθυστέρηση και άγνοια. Προσπαθούσαν να γιατρευτούν με γητειές, με τάματα, με διάφορα βότανα και με άλλα πρακτικά φάρμακα. Η κατάσταση αυτή εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και σήμερα, αλλά σε πολύ μικρή κλίμακα. Στο γιατρό πάνε όταν όλες οι παλιές θεραπευτικές γνώσεις και μέθοδοι δεν φέρνουν αποτέλεσμα και η αρρώστια προχωρεί επικίνδυνα.
Οι παλιές «ιατρικές γνώσεις» μεταβιβάζονται από γενιά σε γενιά. Υπάρχουν και ορισμένα πρόσωπα, γυναίκες ή άντρες, που ξέρουν να κάνουν γητειές, αλοιφές, μπλάστρια και διάφορα άλλα φάρμακα. Γνωρίζουν ακόμα τα βότανα και τις θεραπευτικές ιδιότητες του καθένα, ποιο χρειάζεται για την κάθε αρρώστια και ποιο για κάθε πόνο. Στο φαρμακείο πάνε μόνο όταν τα γιατροσόφια δεν έχουν αποτέλεσμα. Το φαρμακείο το λένε «σπιτσαρία» και το φαρμακοποιό «σπιτσιέρ’».
Ένα βασικό πρόσωπο για τις διάφορες θεραπευτικές αγωγές ήταν η πρακτική μαμή του χωριού. Οι γνώσεις της δεν περιορίζονταν μόνο στα γυναικολογικά. Έκανε το γιατρό και το φαρμακοποιό σε πολλές αρρώστιες.
Μερικοί από τους «ειδικούς» ξέρουν γητειές και φάρμακα, για να γιατρεύουν και τα ζώα. Τόση είναι η άγνοια, ώστε να πιστεύουν ότι πολλές και σοβαρές αρρώστιες προέρχονταν από μάτιασμα ή από μάγια που έκανε κάποιος από μίσος ή ζήλεια. Ιδιαίτερα αυτό το πιστεύουν για τα ψυχικά νοσήματα. Για τον ψυχοπαθή λένε «αυτόν τον πήραν οι δαίμονες» ή «μέσα του μπήκαν κακά δαιμόνια». Αν ο άρρωστος είναι νέος, πιστεύουν πως του έκανε μάγια αυτή που αγαπούσε ο νέος και γι’ αυτό έγινε ψυχοπαθής.
Την κάθε σοβαρή αρρώστια τη χαρακτηρίζουν «κακιά αρρώστια» και, όταν αναφέρονται σ’ αυτήν, λένε «χτύπα ξύλο». Τους βαριά άρρωστους τους βλέπουν με προκατάληψη και τους αποφεύγουν. Δεν επιτρέπουν στα παιδιά να τους πλησιάζουν. Με τους φυματικούς παλιά απέφευγαν να μιλάνε και να κάνουν παρέα. Τους αντιμετώπιζαν με κάποια εχθρότητα και τους απομόνωναν. Η λέξη «χτικιάρης» ήτανε κάτι το τρομερό, αποτελούσε βρισιά και προσβολή γι’ αυτόν που απευθυνότανε.
Για τη συμφόρηση λένε «τον βρήκε κακιά ώρα» ή «νταμλάς τον βρήκε». Η λέξη «νταμλάς» στα τούρκικα σημαίνει συμφόρηση και κατ’ επέκταση εννοούν τον ξαφνικό, ακαριαίο θάνατο.
Για να διώχνουν προκαταβολικά τις αρρώστιες, τα κακά δαιμόνια, το μάτιασμα και τα μάγια, όλοι, ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά και οι νέοι, είχανε πάνω τους ένα φυλαχτό.
Στις αμφιβολίες για την υγεία τους προσέχουν το χρώμα της κατρουλιάς τους, των ούρων τους. Αν είναι σκούρα, σημαίνει ότι κάτι συμβαίνει στην υγεία τους. Το ίδιο σημαίνει και όταν η γλώσσα είναι άσπρη.
Οι άρρωστοι, για να γίνουν καλά, επικαλούνται τη βοήθεια της Παναγιάς και των Αγίων. Κάνουν τάματα, φωνάζουν στο σπίτι ή πηγαίνουν στον παπά να τους διαβάσει. Ξαπλώνουν στο πάτωμα της εκκλησιάς κατά την ώρα της λειτουργίας, για να περάσει πάνω τους ο παπάς με το άγιο δισκοπότηρο. Πληρώνουν τον παπά, για να κάνει λειτουργία κι ευχέλαιο, να βρούνε την υγειά τους και πολλά άλλα παρόμοια.
Τα τάματα που γίνονται είναι πολλά και διάφορα. Οι άρρωστοι τάζουν λαμπάδα, η οποία τις πιο πολλές φορές είναι όσο το μπόι του άρρωστου. Αν πονά το πόδι, το χέρι, το αυτί ή άλλο μέλος του σώματος, υπόσχονται να αφιερώσουν ασημένιο ή και σκέτο μεταλλικό ομοίωμα στην εκκλησία ή στον Άγιο που το έταξαν. Ένα άλλο τάμα είναι να πάνε να προσκυνήσουν τον Άγιο που είναι ταμένοι, βαδίζοντας με τα γόνατα ή με τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα. Όσοι είναι ταμένοι στην Παναγιά, φοράνε μαύρα όλο το Δεκαπενταύγουστο.
Για ορισμένες αρρώστιες, θεωρούνται θαυματουργοί συγκεκριμένοι Άγιοι. Για τις αρρώστιες των αυτιών θαυματουργός Άγιος είναι ο Ταξιάρχης. Ο Άγιος Γιάννης είναι για την ελονοσία, γι’ αυτό κι όσοι πάσχουν απ’ αυτήν πηγαίνουν και κοιμούνται τρεις μέρες στο εξωκκλήσι του. Ο Άγιος Βλάσσης είναι θαυματουργός για τις παθήσεις των χεριών και των ποδιών. Για τις έγκυες θαυματουργός είναι ο Άγιος Ελευθέριος.
Οι άρρωστοι δεν περιορίζονται μόνο στα τάματα και τις προσευχές. Αν δεν γίνονται καλά, καταφεύγουν και στις γητειές. Η πιο συνηθισμένη γητειά, που πιστεύουν πως διώχνει πολλές αρρώστιες, είναι το σταύρωμα με μαυρομάνικο μαχαίρι. Την ώρα που γίνεται το σταύρωμα, λένε τρεις φορές «Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά». Μετά το σταύρωμα, τους ανθρώπους τους θυμιάζουν με λιβάνι. Τα ζώα τα καπνίζουν με αναμμένα άχυρα και τους χαράζουν, τους κόβουν με το μαχαίρι το αυτί, να τρέξει αίμα.
Εκτός από τις προσευχές, τα τάματα, τις γητειές, στην κάθε αρρώστια χρησιμοποιούνται και τα ανάλογα βότανα, αλοιφές, μπλάστρια και διάφορα άλλα παρασκευάσματα και γιατροσόφια, ανάλογα με την περίπτωση.
Στις πιο πολλές περιπτώσεις, χρησιμοποιούν σαν βασικά θεραπευτικά υλικά: το λάδι, το αυγό και το κρεμμύδι, γιατί πιστεύουν πως αυτά έχουν πολύτιμες θεραπευτικές ιδιότητες. Για παράδειγμα, το κρεμμύδι το χρησιμοποιούν ωμό ή σαν αλοιφή για αποστήματα, χτυπήματα, νεφρά, αμυγδαλές, χιονίστρες, δάγκωμα εντόμων, καλόγηρους, σαν τονωτικό και άλλα.
Ας δούμε λίγο τα βότανα και την αγωγή που χρησιμοποιούσαν στην κάθε πάθηση:
• Αγκύλωμα από αχλάδα, τρικοτσιά, βάτο: Η κατρουλιά (ούρα) θεωρείται το καλύτερο φάρμακο.
• Αδυναμία: Όσοι πάσχουν από αδυναμία, και ιδιαίτερα οι γυναίκες που θηλάζουν, κάνουν μαντζούνια με παλιό γλυκό κρασί και μπαχαρικά (μοσχοκάρυδο, μοσκοκάρφια, κανέλα, κίννα κ.ά.).
• Ανέδραμα (αναφυλαξία): Ζουμί από κοπανισμένο αμάραντο.
• Ανεμοπύρωμα (ερυσίπελας): Κάνουν διάφορες γητειές, σταύρωμα με μαχαίρι και άλλα.
• Άσθμα: Οι άντρες που έχουν άσθμα καπνίζουν μπελαντόνα. Αφέψημα μαϊντανού, μέντας, δεντρολίβανου, εισπνοές από βρασμένη μέντα.
• Βαρηκοΐα: Δάκρυ χλωρής λυγαριάς. Ξύνουν το κοτσάνι βλαστού λυγαριάς, παίρνουν με βαμβάκι το δάκρυ που θα βγάλει και το βάζουν στο αυτί.
• Βήχας: Βρασμένα σκουρπίδια, είδος χόρτου του χωριού μας, διάφορα ζεστά από δεντρολίβανο, φασκόμηλο, σαλέπι. Εισπνοές από βρασμένη μέντα ή ευκάλυπτο και διάφορα μαλαχτικά για το λαιμό και το στήθος.
• Γκρέμισμα – Πέσιμο: Όταν γκρεμιστεί κανείς από παράθυρο ή στέγη κ.ά., σκάβουν λάκκο στο μέρος που έπεσε μέχρι να βρουν ένα κάρβουνο, έστω και μικρό. Το κάρβουνο αυτό το τρίβουν, το κάνουν σκόνη και το δίνουν με νερό να το πιει αυτός που γκρεμίστηκε. Αν δεν βρίσκουν κάρβουνο, είναι κακό σημάδι για το γκρεμισμένο.
• Δάγκωμα σκύλου: Αμάραντος, μαλλί που κόβουν από τον ίδιο το σκύλο και το βάζουν πάνω στη δαγκωματιά.
• Δυσκοιλιότητα: Βασιλικός και φαγητά με ντομάτες και μπάμιες. Τρώνε ξερά σύκα και παίρνουν καθάρσιο.
• Εγκαύματα: Αλοιφή καμωμένη από ασπράδι αυγού, ασβεστόνερο και ρακί, γιαούρτι, χυμό αγγουριού, ξύδι, κατάπλασμα από λάχανο.
• Ελονοσία: Βράζουν και πίνουν κίννα, αψηφιά και πιασμοχόρταρο.
• Ευκοιλιότητα – Κόψιμο: Σκέτο λεμόνι, 1 κουταλιά σκέτο αλεσμένο καφέ ή ανακατεμένο με λεμόνι. Λαπά από ρύζι, κονιάκ, ένα πράσινο μικροθαμνώδες φυτό που κάνει κίτρινα λουλουδάκια και φυτρώνει σ’ όλη την περιοχή γύρω από το Παλαιοχώρι.
• Ιλαρά: Στα παιδιά δίνουν κάντιο, για να τα ανακουφίζουν.
• Ισχιαλγία – Δάγκωμα μέσης – Νευρόπονοι: Έμπλαστρα καμωμένα από κοπανιστό σινάπι μαζί με διάφορα άλλα υλικά, όπως αυγό, ρακί και άλλα. Σε πόνους μέσης χρησιμοποιείται πολύ το ζωνάρι.
• Κακογέννα ζώων – ύστερο: Βάζουν μαυρομάνικο μαχαίρι στο στόμα τους. Αν δεν πέφτει το ύστερο, κρεμάνε ένα θυμάρι ή ένα κεραμίδι.
• Κατάγματα: Σε κατάγματα ανθρώπων και ζώων βάζουν μπλάστρι καμωμένο από τριμμένο σαπούνι, αυγά, λάδι και ρακί. Το μπλάστρι αυτό το δένουν γερά με λουρίδες πανί πολλές βόλτες, σαν να φασκιώνουν το σπασμένο πόδι ή χέρι. Πολλές φορές, πάνω από το μπλάστρι δένουν καλάμια γύρω-γύρω. Ο τρόπος αυτός είναι κάτι ανάλογο με το γύψο.
• Καλόγεροι («μαύρες», κακά σπυριά): λουκούμι, ξερό σύκο, προζύμι (ανάπ’μα) με ζάχαρη.
• Κοιλιακοί πόνοι: Δυόσμο, φλισκούνι (μέντα), μαντζουράνα, μέλισσα, χαμομήλι, γλυκάνισο και ζεστή κεραμίδα (Προσοχή όμως, γιατί η ζεστή κεραμίδα μπορεί να κάνει ανεπανόρθωτη ζημιά, αν ο πόνος προέρχεται από σκωληκοειδίτιδα, που χρειάζεται πάγο κι όχι ζεστά).
• Κριθαράκι: Πλύσιμο με χαμομήλι και ζεστές κομπρέσες.
• Κρυολόγημα – Γρίπη – Συνάχι: Φασκόμηλο, δενδρολίβανο, πεντόνικο, ραδικόζουμο, σκόρδα, εντριβές, βεντούζες απλές ή κοφτές.
• Λεχώνα: Χαμομήλι, πολυτρίχι (χόρτο που φυτρώνει κοντά σε πηγές και ρυάκια).
• Μαγουλάδες (παρωτίτιδα): Βάζουν κατράμι.
• Μυρμηγκιές: Κάνουν πολλές και διάφορες γητειές. Το γήτεμα γίνεται νύχτα με τ’ άστρα κι όταν είναι γεμάτο το φεγγάρι. Άλλη γητειά είναι να πάρει ο παθών κόμπους-καρπούς από πλάτανο και να τους χώσει κάτω από ένα πλυσταριό. Όσες μυρμηγκιές έχει, τόσους κόμπους πρέπει να κρύψει. Επίσης, τις μυρμηγκιές τις τρίβουν με αφρό από τα ρυάκια που δημιουργούν τα πρωτοβρόχια.
• Νεφρά – Ουρολογικές παθήσεις γενικά: Βράζουν και πίνουν αγριάδα, πολύκομπο, βασιλικό, αγριοβασιλικό, ραδικόζουμο, σκορπίδια, μαϊντανό, βρώμη, μαλλιά από ρόκα καλαμποκιού, ρίζα πικραμυγδαλιάς, ζουμί από τριμμένο ρεπάνι, βραστά κρεμμύδια, σπόρους από κουκούτσια κερασιών.
• Ουρθουφλιά (ημεραλωπία): Προέρχεται από αβιταμίνωση. Για τη θεραπεία της, σφάζουν μια κότα και δίνουν να φάει ο παθών ψημένο το τζιγέρι της. Του δίνουν επίσης να πιει νερό από το γλαστρί που πίνουν οι κότες. Όταν βασιλέψει ο ήλιος, βάζουν τον άρρωστο καβάλα πάνω σ’ ένα γάιδαρο και τον γυρίζουν στο χωριό, λέγοντας το όνομά του και τα καθιερωμένα για την ορθουφλιά λόγια. Αν π.χ. τον λένε Στρατή, τότε λένε:
«Του καημένου του Στρατέλ’
έχ’ ουρθουφλιά τσι κλαίει
τσ’ όποιους δεν του πει να ’γιάν’,
αύριου του βράδ’ να κ’ βγάλ’».
Αμέσως όλοι μαζί φωνάζουν «να ’γιάν’, να ’γιάν’».
• Πίεση: Αγκιναρόφυλλα, καρυδόφυλλα, αβαγιανό καλά βρασμένο 3 ποτήρια πρωί – μεσημέρι – βράδυ, δενδρολίβανο, σκόρδο, κρεμμύδι, μαϊντανό, αγκιναρόζουμο, αφέψημα από φύλλα ελιάς, βδέλλες να ρουφήξουν αίμα.
• Πληγές: Αλοιφή από ρίζα ασφόδελου, μικρά αμάλιαστα ποντίκια που τα ρίχνουν μέσα στο λάδι, να γίνουν αλοιφή.
• Πονόδοντος: Ξύδι, αλάτι, ρακί, δάκρυ ελιάς, μοσχογαρύφαλλο, άθνισμα με ατμούς από διάφορα βρασμένα βότανα. Παλιά, αν υπήρχε κούφιο δόντι, δεν πήγαιναν να το βγάλουν στον οδοντογιατρό, γιατί πίστευαν ότι, με τη δοντάγρα που θα χρησιμοποιήσει, θα κουνηθούν και θα πέσουν σιγά-σιγά όλα τα άλλα δόντια και θα μείνουν φαφούτηδες! Αν πέσει το δόντι ενός μικρού παιδιού, το πετά πάνω σε στέγη ή φούρνο και λέει: «να κουκαλένιου, δό’ μ’ μαλαματένιου» ή «να κουκαλένιου, δό’ μ’ σιδηρένιου». Ακόμα, θεωρείται κακό να πεταχτεί το δόντι καταγής.
• Πονοκέφαλος: Βρεγμένο πανί με ξύδι, φλούδα από αγγούρι.
• Πονόλαιμος – Αμυγδαλές: Σαλέπι, δάκρυ αμυγδαλιάς (μαστίχα), κάντιο και ζεστή αχλιά (στάχτη) μέσα σ’ ένα πανί, που το βάζουν στο λαιμό.
• Πονόματος: Πλύσιμο του ματιού με βρασμένο ζαμπούκο και χαμομήλι ή δάκρυ από κλήμα.
• Πρηξίματα και Αποστήματα: Βάζουν μαλαχτικά, μολόχες, ρύζι λαπά, κρεμμύδια ψητά και κοπανισμένη ρίζα ασφόδελου (ασπόρδιλα), που την κάνουν αλοιφή.
• Ρευματισμοί – Αρθριτικά – Νευρόπονοι: Ρίζα σβρουνιάς και χόρτου που λέγεται ψώρα, αφέψημα σέλινου ή σελινόριζας.
• Ρινορραγίες: Ρίχνουν μέσα στη μύτη σκόνη από τριμμένο ξερό ανθό καρυδιάς.
• Σαλαρίκι (χρυσή, ίκτερος): Για το σαλαρίκι, την ορθοφλιά, το ανεμοπύρωμα και τις μυρμηγκιές κάνουν γητειές. Σαλαρίκι λένε τη χρυσή, τον ίκτερο και το τρακ από τρομάρα και φόβο. Για να θεραπευτεί το σαλαρίκι, σταυρώνουν το κούτελο (μέτωπο) με ξυράφι ή κοφτερό μαχαίρι και λένε διάφορα λόγια. Παράλληλα κόβουν τη μεμβράνη, με τον κόμπο που βρίσκεται στο πάνω χείλος από το μέσα μέρος.
• Σεληνιασμός: Βρασμένα κοκαλάκια εμβρύου κατσίκας ή προβάτου.
• Σκυλοκατουρίτης: Τα συνηθισμένα αποστήματα που βγάζουν κάτω από τα πέλματα τα ξυπόλητα παιδιά λέγονται σκυλοκατουρίτες. Βάζουν κρεμμύδια ψητά, μολόχες, ρύζι λαπά και μια αλοιφή από λάδι, ζάχαρη και ξυσμένο καλάμι (το γυαλί του καλαμιού).
• Στειρότητα: Εκτός από τις προσευχές και τις λειτουργίες στην Αγία Άννα, κάνουν και διάφορα γιατροσόφια, μαντζούνια δυναμωτικά, τρώνε μέλι και καρύδια. Τρώνε στήθος λαγού και όρχεις τράγου. Κάνουν διάφορες αλοιφές από καλλωπιστικές σκόνες και τις βάζουν μέσα στον κόλπο. Ψήνουν όρχεις χοίρου και πίνουν κρασί ο άντρας κι η γυναίκα για κάμποσες μέρες, για να μπορέσουν να κάνουν παιδί. Βράζουν και πίνουν πρασόσπορο μαζί με άλλα βότανα άντρας και γυναίκα σαράντα μέρες από το ίδιο φλυτζάνι και κάνουν διάφορα άλλα γιατροσόφια.
• Στομαχικοί πόνοι: Πίνουν δυόσμο, χαμομήλι, μολόχα σκορπίδια και αβαγιανό.
• Στραμπούληγμα: Σε στραμπουλιγμένα πόδια και χέρια βάζουν βρασμένη αψηφιά.
• Συρίγγιο: Ζεστή κοιλιά σκοτωμένης αλεπούς.
• Τραύματα ζώων: Ιδιαίτερα στα σχισμένα από σύρμα μαστάρια της κατσίκας, καλύτερο φάρμακο θεωρείται το ρετσινόλαδο.
• Τραύματα ή κόψιμο με μαχαίρι ή τσεκούρι: Φρέσκο δάκρυ από πεύκο (ρετσίνι), καπνό, ένα είδος μανιταριού που λέγεται «της γριάς ο πόρδος», τσίπα αράχνης, σκόνη ασβέστη από ξύσμα τοίχου, ξύσιμο συκιάς ή σπάρτου σαν ροκανίδι πάνω στην πληγή.
• Τρομάρα – Φόβος: Από οποιαδήποτε αιτία, ιδιαίτερα αν είναι παιδί, η πρώτη δουλειά είναι να δώσουν λίγο νερό στον τρομαγμένο και να κάνει «τσίσια» (να ουρήσει) κάτω από συκιά.
• Τσίμπημα-κέντρισμα φιδιού: Χάραγμα με μαχαίρι στο σημείο που έγινε το τσίμπημα, για να τρέξει το φαρμακωμένο αίμα. Στο σημείο αυτό βάζουν αμάραντο και ποτίζουν το φαρμακωμένο γάλα και λάδι. Στα τσιμπήματα από φίδι ή σκορπιό καλό κάνει ζωμός από ζοχούς κοπανισμένους, σαν αλοιφή.
• Τσίμπημα σκορπιού: Αμάραντος, γάλα από συκιά. Αν καταφέρουν να πιάσουν τον ίδιο το σκορπιό, τον βάζουν κοπανισμένο πάνω στο τσίμπημα. Την ώρα που βάζουν το σκορπιό ή οποιοδήποτε άλλο φάρμακο, λένε τρεις φορές:
«Ο σκορπιός ο δίβολος, ο διαβολοτρίβολος,
την αχλιά εσκάλιζε, χώμα εζευγάριζε.
Παίρνει το τσεκούρι του κι ανεβαίνει στο βουνό
κι όσα ξύλα έκοψε, τόσοι να είν’ οι πόνοι του».
Υπάρχουν άτομα που τα πειράζει πολύ το τσίμπημα του σκορπιού.
• Τσίμπημα σφήκας ή μπάμπουρα: Σε τσιμπήματα από σφήκα ή μπάμπουρα βάζουνε γιαούρτι, ντομάτα, λάσπη από κοκκινόχωμα, αμάραντο. Ο αμάραντος δεν είναι ο ίδιος που ξέρουν σε άλλα μέρη. Έχει φύλλα σαρκώδη, σε σχήμα μανέστρας. Είναι μικρό πολυετές φυτό, που φυτρώνει σε διάφορες τοποθεσίες της περιοχής μας. Σε μεγάλο ερεθισμό από το τσίμπημα, γίνεται τρίψιμο με καρπουζόφλουδες.
• Φαρμακωμένα σκυλιά κι άλλα ζώα: Τα φαρμακωμένα από φόλα ή φίδι ζώα, για να τα σώσουν, τα ποτίζουν γάλα και λάδι.
• Χιονίστρες – Σκασίματα από κρύο: Τρίψιμο με νεράντζια ή λεμονόκουπες, αλοιφή καμωμένη με ορισμένες αναλογίες από κερί, λάδι, βαζελίνη και λεμόνι.
• Χολής παθήσεις: Πίνουν το πρωί νηστικοί μερικές κουταλιές ελαιόλαδο, αγριάδα, εγχύματα μαϊντανού, δυόσμου και μέντας.
• Χτυπήματα: Κρεμμύδια ωμά, σκέτα ή με αλάτι, βδέλλες να ρουφήξουν το σκοτωμένο αίμα. Πίτουρα βρασμένα με ξύδι, πνευμόνι από φρεσκοσφαγμένο ζώο. Αλοιφή από ασπράδι αυγού, ρακί, σαπούνι και αλάτι, δουλεμένα καλά μέχρι να δέσουν.
• Ψώρα – Ψωρίαση ζώων: Άρμη από ελιές, θειάφι με λεμόνι.
Αυτές είναι οι βασικές θεραπευτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για κάθε περίπτωση και κάθε ζαμπνιά, όπως λένε την αρρώστια. Απ’ όλα τα παραπάνω βότανα, οπωσδήποτε, ορισμένα έχουν πραγματικές θεραπευτικές ιδιότητες και άλλα, αν δεν κάνουν ζημιά, δεν κάνουν και καλό.
Τα βότανα είναι αυτοφυή στα βουνά της περιοχής. Στις αλοιφές και τα άλλα πρακτικά φάρμακα το πρώτο και βασικό υλικό είναι το λιόλαδο, το τοπικό προϊόν μας. Ακολουθούν το κρεμμύδι, το αυγό, το σαπούνι, το ρακί, το ασβεστόνερο και άλλα.
Τέλος, παρά την άγνοια που υπάρχει για τις αρρώστιες, ξέρουν ότι το φαγητό παίζει αποφασιστικό ρόλο στην υγεία, ότι ο υποσιτισμός ανοίγει τις πόρτες σε πολλές αρρώστιες κι, όταν πεινά κανείς, δεν μπορεί να δουλέψει, «νηστικό αρκούδι δεν χορεύει», λέει μια παροιμία.
Γνωρίζουν ακόμα ότι μερικά φαγητά πειράζουν σε ορισμένες αρρώστιες, όπως για παράδειγμα το χταπόδι, που πιστεύουν πως φανερώνει εφτά αρρώστιες, δηλαδή όποιος φάει χταπόδι κι έχει μια αρρώστια από τις εφτά, θα εκδηλωθεί.
Ανάλογη σημασία δίνουν και στον ύπνο. Δεν πρέπει να κοιμάται κανείς όπου λάχει. Για παράδειγμα, αν κοιμηθεί κάποιος κάτω από συκιά, πιστεύουν πως θα αρρωστήσει.
Όλοι οι «ειδικοί» που ξέρουν και κάνουν γητειές, αλοιφές και άλλα πρακτικά φάρμακα, τις γνώσεις τους δεν τις φανερώνουν σε κανέναν, τις κρατούνε μυστικές. Μόνο όταν κοντεύουν να πεθάνουν τις εμπιστεύονται σε ένα πολύ συγγενικό τους πρόσωπο, που το εξορκίζουν να τις κρατήσει κι εκείνο μυστικές.
Ας είναι αιώνια η μνήμη του Γιάννη και της Ευρυδίκης
Μ.Β..
