Τρίτη 30 Ιανουαρίου 2018

ΜΝΗΜΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Ι. ΚΟΥΤΛΗ


ΜΝΗΜΗ
Παναγιώτου Ι. Κουτλή



      Στην τελευταία επίσκεψή μου στο Παλαιοχώρι, ο εξάδελφός μου Παναγιώτης Κουτλής του Καλδή μου έδωσε το γράμμα του θείου του Παναγιώτου Ι. Κουτλή [1], που σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στις 5 Ιανουαρίου 1941. Πατέρας του ο Ιωάννης Π. Κουτλής [2] και μητέρα του η Μαρία [3], το γένος Καλδή Καλδέλη, και αδελφή της η Αμερισούδα Καλδέλη - Καραμπάση [4], σύζυγος του Στυλιανού Καραμπάση και μητέρα της Μαρίας Καραμπάση - Αχειλαρά, της Βικτώριας και του Ευστρατίου. Παιδί πολύτεκνης ορφανής από πατέρα οικογένειας, ο Παναγιώτης (γενν. 1916) ήταν το μεγαλύτερο από τα πέντε παιδιά: Παναγιώτης, Καλδής [5], Γρηγόριος (Γρηγόρα) [6], Αθηνά, Γεώργιος (Χαμούσα). Στο Παλαιοχώρι ασχολούνταν με αγροτικές εργασίες στα οικογενειακά ελαιοκτήματα και διατηρούσε ένα παντοπωλείο στην αγορά, εκεί που σήμερα βρίσκεται το καφενείο της Αγάθης Χρυσάφη. Η κλάση του, του 1937, επιστρατεύτηκε νωρίς: βαθμός Στρατιώτης, 22ο Σύνταγμα Πεζικού, 5ος Λόχος. Μαζί του άλλοι τέσσερις συγχωριανοί του: ο εξάδελφός του Βασίλης (Κουτλής), ο Δημήτριος Χρυσάφης (Ξαφέλης), ο Γεώργιος Κουτλής και ο Παντελής Φλουκουράκης (Φουλκαράκης;) [7].
     Η επιστολή έχει παραλήπτη τον αδελφό του Καλδή και δεν είναι η πρώτη επικοινωνία τους, μάλλον δεύτερη ή τρίτη.


Η επιστολή.
30 / 10/ 1940
  «Ἀγαπιτέ μου Ἀδελφέ μου
    Καλδῆ χέρε.
    Ἱγίαν ἔχο, τό αὐτό ποθό καί διά ἐσᾶς πάντοτε.
    Γνόριζε Ἀδελφέ μου ὅτι ἔλαβα τό πιστοπιητικό καί τά λευτά ποῦ μού ἔστειλες ἀλά ὅλα μάταια δέν ξεύρω πιός τόν σέρνη, πιστεύω δέ νά τά μάθατε καί ἐσεῖς. Καί ὅσον εἰμπορῆς νά κυτάζης τό σπίτη, τά μάτια σου δέκα. Καρδιά ὅσο ἠμπορῆς, τόρα σέ θέλο καπετάνιο. Νά σοδιαστῆς ἀπό ψόνια καί νά κλῆς τό μαγαζῆ γρίγορα τό βράδη καί νά παρακολουθῆς τόν κάθε νοικοκύρη τή κάμνη, νά κάνης τά μάτια σου δέκα, μῆν τά πέρνης τά πράγματα ἐπιπόλεα, ἄν δῆς καί δέν ἠμπορῆς νά κουμαντάρης τῆ γριά καί τά ἀδέλφια μας νά τούς πάις στῆ θία μου Ἀμερισούδα καί ὅλα τά ψόνια τού σπιτιού καί τά λευτά νά τά πάις στή θεία μου ή νά τά ἔχης κρεμασμένα στό λεμό σου με λαγάρα. λιπόν Ἀδελφέ μου, θά σέ δῶ. καρδιά καί ἐσύ καί ἐγῶ. ἐμεῖς δέ ἤμαστε μαζῆ 5 πέντε ὁ Βασίλης ὁ ἐξάδελφος μου, ὁ Δημ. Ξαφέλης, ὁ Γεόρ. Κουτλῆς καί ὁ Φλουκουράκης Παντελῆς. κιμόμαστε ἀγκαλιά τό βράδυ καί ἔτση δέν χάνομε τή ψυχρεμία μας, παρηγορῆ ὁ ἔνας τόν ἄλο.
    Ἐάν ἡμπορέσης, κάμε ἔνα πακέτο τῆ φανέλα πού ἔχο τῆ ναυτικιά πού ἀγόρασα πέρυση καί στήλε την ταχηδρομικός.
    Ἀσπασμοῦς εἰς ὅλους τοῦς φίλους καί θείους μου, ἐξαδέλφες μου, ἐξάδελφό μου Παναγ. Γρ. Κουτλῆ [8] καί ὅση ἐροτοῦν διά ἐμένα.
    Σᾶς χερετό ὁ Ἀδελφός σας
Παναγιώτης Ι. Κουτλής
καί καλήν ἀντάμοση.»
             



 … καρδιά ὅσο ἠμπορῆς, τόρα σέ θέλο καπετάνιο… 
                         


… Ἀδελφέ μου, καρδιά καί ἐσύ καί ἐγῶ…

    

         … καί καλήν ἀντάμοση.


Αδελφικές παραινέσεις προς το μικρότερο αδελφό.    
     
     Η επιστολή του Παναγιώτη εκφράζει την αγωνία του προστάτη της οικογένειας για την τύχη τους. Είναι καιρός πολέμου, ώρα κινδύνου, κι αυτός βρίσκεται πολύ μακριά από το χωριό του, την Κοινότητα Παλαιοχωρίου Λέσβου. Το ρόλο του αρχηγού της ορφανεμένης από πατέρα οικογένειας αναλαμβάνει τώρα ο δεύτερος αδελφός, ο Καλδής. Μετά την τυπική αρχή της επιστολής «Υγείαν έχω, το αυτό επιθυμώ και διά εσάς πάντοτε», ενημερώνει τον αδελφό του ότι έλαβε το πιστοποιητικό και τα λεφτά που του έστειλε ο αδελφός του Καλδής. Από αυτό συμπεραίνουμε ότι δεν είναι η πρώτη τους επικοινωνία, αφού η επιστράτευση είχε γίνει πριν από την 28η Οκτωβρίου 1940, λίγο μετά τον τορπιλισμό της "Έλλης" στο λιμάνι της Τήνου. Το πιστοποιητικό ίσως είναι Πιστοποιητικό Οικογενειακής Καταστάσεως, για να αποδείξει ότι είναι προστάτης οικογένειας. Δεν ελπίζει όμως για αποστράτευση, γι’ αυτό και λέει πως είναι «όλα μάταια». Με τη φράση «δεν ξεύρω ποιος τον σέρνει» δηλώνει την ανωμαλία και το πολεμικό κλίμα της αρχής του ελληνοϊταλικού πολέμου.
     Οι συμβουλές του θα μπορούσαν να είναι χρήσιμες και σε μας, που διανύουμε καιρούς οικονομικής και πολιτικής κρίσης:
     
     1. «Να κοιτάζεις το σπίτι, τα μάτια σου δέκα». Με τη λέξη "σπίτι" εννοεί την οικογένεια, αλλά και την οικογενειακή περιουσία, το σπίτι, το μαγαζί και τα κτήματά τους.

     2. «Καρδιά όσο ημπορείς, τώρα σε θέλω καπετάνιο». Η λέξη "καρδιά" περικλείει όλα τα αναγκαία για τη δύσκολη ώρα συναισθήματα κουράγιο, θάρρος, δύναμη, σύνεση και η λέξη "καπετάνιος" την ανάλογη συμπεριφορά που υπαγορεύουν αυτά. Προσπαθεί να κεντρίσει το φιλότιμο του αδελφού του, παρακινώντας τον να κουμαντάρει το σπιτικό τους με υπευθυνότητα, όπως ο καλός ο καπετάνιος το καράβι του στη φουρτούνα (≈ πόλεμος). Γιατί μια απρόσμενη εθνική φουρτούνα ήταν και η κήρυξη πολέμου από τους Ιταλούς κατά της Ελλάδας, μετά το τελεσίγραφο της 28ης Οκτωβρίου 1940 και το ΟΧΙ των Ελλήνων.

     3. «Να σοδιαστείς από ψώνια», τρόφιμα για την πολυμελή οικογένεια και εμπόρευμα για το παντοπωλείο. Συμβουλή να είναι προνοητικός.

       4. «Να κλείνεις το μαγαζί νωρίς το βράδυ», για ασφάλεια.

    5. «Να παρακολουθείς τι κάνει ο κάθε νοικοκύρης». Να ακολουθεί το παράδειγμα των συγχωριανών που έχουν σύνεση και εμπειρία ζωής. Η λέξη "νοικοκύρης" με τη θετική σημασία που τη χρησιμοποιούμε κι εμείς σήμερα: "καλός νοικοκύρης". Η πιο χαρακτηριστική και αξιοπρόσεκτη συμβουλή: οι άπειροι νέοι πρέπει να μιμούνται τους έμπειρους και συνετούς μεγαλύτερους.

     6. «Τα μάτια σου δέκα, μην τα παίρνεις τα πράγματα επιπόλαια». Τον συμβουλεύει να είναι πολύ προσεκτικός, να εκτιμά με σοβαρότητα την κατάσταση και να ενεργεί με σωφροσύνη, χωρίς επιπολαιότητα. Η επανάληψη της φράσης "τα μάτια σου δέκα" δίνει ιδιαίτερο τόνο και έμφαση στα λόγια του μεγαλύτερου αδελφού.

     7. «Αν δεις και δεν μπορείς να κουμαντάρεις τη γριά και τα αδέλφια μας, να τους πας στη θεία μου Αμερισούδα και όλα τα ψώνια του σπιτιού και τα λεφτά να τα πας στη θεία μου ή να τα έχεις κρεμασμένα στο λαιμό σου με λαγάρα». Είναι ενδιαφέρον ότι ως πιο έμπιστο και ικανό συγγενικό πρόσωπο επιλέγει μία γυναίκα, τη θεία Αμερισούδα Καλδέλη - Καραμπάση, ίσως γιατί η χήρα μητέρα τους ήταν άρρωστη. Εναλλακτικά, τα χρήματα μπορεί να τα κρατά πάνω του, κρεμασμένα με λαγάρα από το λαιμό, όπως συνήθιζαν και συνηθίζουν ακόμα στο χωριό όταν ταξιδεύουν.

     8. «Λοιπόν, Αδελφέ μου, θα σε δω. Καρδιά και εσύ, καρδιά και εγώ». Επαναλαμβάνει την ενθάρρυνση με τη λέξη "καρδιά" (= θάρρος, κουράγιο) προς τον αδελφό του, αλλά και προς τον ίδιο τον εαυτό του. Εκείνος στο μέτωπο του πολέμου δίνει μάχες για την υπεράσπιση της Πατρίδας, ο Αδελφός του στο Παλαιοχώρι θα δώσει τη μάχη της επιβίωσης για λογαριασμό όλης της οικογένειας. Χρειάζονται  κι οι δυο δύναμη. Γιατί, αν είναι δύσκολα τα πράγματα στο χωριό, ακόμα πιο δύσκολα και επικίνδυνα είναι στο μέτωπο. Αν μπορούν να χωρέσουν σε μια λέξη οι ελπίδες και η αγωνία για το αύριο, η λέξη "καρδιά" αρκεί για να δηλώσει την ηθική, την ποιότητα της συμπεριφοράς, την αξιοπρέπεια και τη φιλοτιμία των δύο αδελφών.

     9. «Εμείς δε είμαστε μαζί πέντε… κοιμόμαστε αγκαλιά το βράδυ και έτσι δεν χάνομε την ψυχραιμία μας, παρηγορεί ο ένας τον άλλο». Πόσο παρηγορητικό και ενθαρρυντικό είναι να είναι ο συμπολεμιστής κοντά στο συμπολεμιστή, ο συνάνθρωπος πλάι στο συνάνθρωπο στις δύσκολες ώρες! Να ένα μεγάλο μάθημα ζωής...

     10. «Και καλήν αντάμωση». Τα τελευταία λόγια του Παναγιώτη, μετά τα χαιρετίσματα σε φίλους, συγγενείς και συγχωριανούς και την παραγγελία να του στείλει τη ναυτική φανέλα του ταχυδρομικώς. Όχι τυπικό τέλος επιστολής αλλά διακαής πόθος ψυχής. Η ευχή μοιάζει τραγική, αφού δεν θα εκπληρωθεί ποτέ.
     «Ἀσπασμοῦς εἰς λους τοῦς φίλους καί θείους μου, ἐξαδέλφες μου, ἐξάδελφό μου Παναγ. Γρ. Κουτλῆ καί ση ἐροτοῦν διά ἐμένα». Με διακριτικό τρόπο τα τελευταία λόγια, για να μην εκθέσει την κοπέλα που αγαπούσε [9]. Ο Παναγιώτης αγαπούσε μια νέα του χωριού, τη Μαρία. Πριν φύγει για τον πόλεμο, την αποχαιρέτησε με το παρακάτω δίστιχο τραγούδι, από τα πιο γνωστά ακόμα και σήμερα στο χωριό, δραματικά συγκινητικό, που συνήθως το έγραφαν οι γονείς στα γράμματα προς τα ξενιτεμένα τους παιδιά. Εδώ εκφράζει την αγάπη του νέου κι ίσως ένα προαίσθημα πως θα τους χωρίσει ο θάνατος, που όμως δεν ήταν ικανός να σβήσει τη μεγάλη αγάπη του: 
          
        «Σαν έρθεις κι εύρεις λείψανα και κόκαλα στο χώμα, 
          τα νεκροπούλια ρώτησε πως σ' αγαπώ ακόμα.»
         
     Οι τέσσερις συγχωριανοί συμπολεμιστές του γύρισαν μετά τη θύελλα στο Παλαιοχώρι κι αντάμωσαν τους δικούς τους. Ο Παναγιώτης δεν γύρισε ποτέ στο χωριό του. Σκοτώθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1941, στο πεδίο της μάχης στην τοποθεσία "Καλιβίτσι", άγαμος 25 ετών, προτού προλάβει να γεννήσει παιδιά. Άφησε το μερίδιο της πατρικής κληρονομιάς στα ορφανά αδέλφια του και την τιμή της θυσίας του σ’ όλα τα Ελληνόπουλα. Κι ένα γράμμα από το μέτωπο με λόγια παραινετικά, που αντηχούν από το Σαράντα και συγκινούν και ενθαρρύνουν κι αναθερμαίνουν την καρδιά μας:

    «Καρδιά εμείς, καρδιά κι εσείς»
                  

Από αριστερά:
Παναγιώτης Μαρής, Ιωάννης Δεληγιάννης, Κωνσταντίνος Αληγιάννης, Παναγιώτης Ι. Κουτλής.

         


Ο επίλογος δυο μήνες μετά:
ΔΕΛΤΙΟΝ ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΟΣ (Αριθμ. Πρωτ. 91135)
«Ἔπεσεν ὑπὲρ Πατρίδος ἐπὶ τοῦ πεδίου τῆς Μάχης, Καλιβίτσι, 5 Ιανουαρίου 1941»

              
* Από λάθος γράφτηκε «Παλαιοχώρα», αντί «Παλαιοχώριον» ο τόπος καταγωγής.

            

     Χρόνια μετά, ο αδελφός του Καλδής έδωσε το όνομα του σκοτωμένου αδελφού του στο δεύτερο γιο του, τον Παναγιώτη, που μου έδωσε αυτή την επιστολή. Οι συγχωριανοί του, για να τον τιμήσουν, έχουν αναγράψει το όνομά του σε μαρμάρινη στήλη στο Ηρώο Πεσόντων [10], που βρίσκεται δίπλα στο Δημοτικό Σχολείο Παλαιοχωρίου στη συνοικία «Πέρα Μαχαλάς», στην ανατολική είσοδο του χωριού:
  
ΕΠΕΣΑΝ ΥΠΕΡ ΠΑΤΡΙΔΟΣ
1940-49
ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΙΩΑΝ. ΔΗΜ.
ΚΟΝΤΟΠΟΣ ΠΡΩΤΟΓΗΡΟΣ Δ.
ΚΟΥΤΛΗΣ ΠΑΝ. ΙΩ.
ΜΑΪΣΤΡΕΛΗΣ ΙΩΑΝ. ΔΗΜ.
ΜΑΥΡΑΓΑΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Μ.
ΤΣΙΜΝΑΔΗΣ ΕΥΣΤ. ΔΗΜ.

      
     Ας είναι αιωνία η μνήμη τους…




[1]Στο φύλλο 68, αύξων αριθμ. 4 του Μητρώου Αρρένων Παλαιοχωρίου γράφει ότι ο Παναγιώτης Παναγιώτης του Ιωάννου γεννήθηκε το 1916 στο Παλαιοχώρι. Στις παρατηρήσεις αναφέρεται: «Αποβιώσας διεγράφη με τη 20586/51/14-1-52 απόφαση της Νομαρχίας Λέσβου».
[2] Στο φύλλο 29, αύξων αριθμ. 3 του Μητρώου Αρρένων Παλαιοχωρίου αναγράφεται ότι ο Κουτλής Ιωάννης του Παναγιώτου γεννήθηκε το έτος 1887 στο Παλαιοχώρι Λέσβου. Στις παρατηρήσεις, αναφέρεται: «Αποβιώσας διεγράφη με τη 20586/51/14-1-52 απόφαση της Νομαρχίας Λέσβου». Επίσης, στο Βιβλίο Ληξιαρχικών Πράξεων Θανάτου, τόμος Α΄, αύξων αριθμ. 31, έτους 1933, αναφέρεται ότι ο Ιωάννης Παν. Κουτλής, ετών 45, παντοπώλης, απεβίωσε στις 2-12-1933 στο Παλαιοχώρι από καρκινοειδή φυλλώματα κύστεως.
[3] Σε πρόσθετο φύλλο 18β του Βιβλίου Ληξιαρχικών Πράξεων Θανάτου Κοινότητας Παλαιοχωρίου, τόμος  Β΄, αύξων αριθμ. 58, έτους 1942, αναγράφεται ότι η Μαρία, χήρα Ιωάννου Κουτλή, ετών 53, επαγγέλματος οικιακά, απεβίωσε στις 22-3-1942 από εγκεφαλική συμφόρηση.
[4] Στο Γ΄τόμο του Μητρώου Ληξιαρχικών Πράξεων Θανάτου της Κοινότητας Παλαιοχωρίου Λέσβου αναγράφεται με α/α (3) 104 ο θάνατος της Αμερισούδας, χήρας Στυλιανού Καραμπάση, 92 ετών, επαγγέλματος οικιακά, στις 2-6-1960, από καρδιακή αδυναμία.
[5] Ο Καλδής Ι. Κουτλής γεννήθηκε το 1921 στο Παλαιοχώρι (Μητρώο Αρρένων Παλαιοχωρίου, φύλλο 73, αύξων αριθμ. 5).
[6] Ο Γρηγόρης Ι. Κουτλής γεννήθηκε το 1926 στο Παλαιοχώρι (Μητρώο Αρρένων Παλαιοχωρίου, φύλλο 78, αύξων αριθμ. 4).
[7] Γεννήθηκε το 1921 στο Παλαιοχώρι (Μητρώο Αρρένων Παλαιοχωρίου, φύλλο 68, αύξων αριθμ. 15, αναγράφεται ένας Φουλκαράκης Παντελής του Ιωάννου γεννήθηκε το 1916.
[8] Στο φύλλο 60, αύξων αριθμ. 6 του Μητρώου Αρρένων Παλαιοχωρίου αναφέρεται ότι ο Παναγιώτης Κουτλής του Γρηγορίου γεννήθηκε το 1908 στο Παλαιοχώρι Λέσβου.
[9] Αφού είχα αναρτήσει την επιστολή, μου τηλεφώνησε η ανεψιά του Μαρία Κουτλή - Πετρέλλη και μου έδωσε την πληροφορία αυτή, που την είχε ακούσει από τη μητέρα της Αθηνά, αδελφή του Παναγιώτη.  
[10] Βλέπε βιβλίο «Τα γλυπτά της Λέσβου» του Προκόπη Παπάλα, Μυτιλήνη 2012, σελ. 519 και πρδκ. «Παλιοχωριανά», Απρίλιος – Μάιος – Ιούνιος 2012, σελ. 4-6.

Μυρσίνη Μ. Βουνάτσου
Αθήνα, 30 Ιανουαρίου 2018

Κυριακή 28 Ιανουαρίου 2018

ΚΥΡΙΑΖΗ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗ «Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΗΣ ΑΧΕΡΩΝΗΣ ΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕ ΤΟ 1564»


Νήσος Αιολίς Λέσβος, η δε χώρα Λεσβία
             
Η γέφυρα της Αχερώνης επισκευάστηκε το 1564           
     
Γράφει ο Αριστείδης Κυριαζής                                            Δεκαπενθήμερες επισημάνσεις
     
     Η κωμόπολη της Καλλονής ονομαζόταν Αχερώνη μέχρι το 1916 και ο Αχερώνας ποταμός που τη διαπερνά είναι σήμερα σκεπασμένος από τσιμέντο στο μεγαλύτερο μέρος της διέλευσής του από τον οικισμό, ενώ παλαιότερα ένωναν τα Μουράγια του πέντε γεφύρια, που βρίσκονταν κατά σειρά: στο τέλος της συνοικίας Χάνια, στο δρόμο προς τη Μητρόπολη, στην αρχή της αγοράς, στην είσοδο του Αρχοντομαχαλά και στην αρχή της συνοικίας Μεκεμές. Υπήρχε και έκτο γεφύρι στο Δημοτικό Σχολείο, στο Ρέμα του Φάραγγα πριν αυτό ενωθεί με τον Αχερώνα, ο οποίος κατεβαίνει από την αρχαία Αρίσβη.
     Το 1900, ο δάσκαλος και λόγιος Σταύρος Καρυδώνης καταγράφει στο βιβλίο του «Τα εν Καλλονή Μοναστήρια του Αγίου Ιγνατίου» ότι "η εν Αχερώνη γέφυρα" επισκευάστηκε το 1564 και ξανακτίστηκε το 1676.  


     Στην πρώτη καταγραφή δημοσιεύει μεταφρασμένο ένα οθωμανικό έγγραφο του Ζαπίτη των Δαφίων του 1564, Ελχάτζ Χασάν, κατά το οποίο ο γιος του Αγίου Ιγνατίου και ηγούμενος της Μονής Λειμώνος Μεθόδιος Αγαλλιανός αφιερώνει την τεράστια περιουσία του σε Επιτροπή διαχειριστών, ώστε από τα εισοδήματά τους, μετά και την πληρωμή των φόρων, να επισκευασθούν «το πηγάδι που άνοιξε ο Μεθόδιος στο δρόμο που οδηγεί στη Φίλια, η γέφυρα δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ο δρόμος που οδηγεί στη Φίλια και "η εν Αχερώνη γέφυρα", το δε υπόλοιπο των εισοδημάτων να το εισπράττουν και να τρέφονται από αυτό οι πτωχοί που διαμένουν στους χώρους του αφιερώματος» (σσ. 72-73).

     
     Στη δεύτερη καταγραφή σημειώνει την εικονιζόμενη τρίτοξη πέτρινη "επί του χειμάρρου της Αχερώνης γέφυρα", που έκτισε το 1676 "χάριν της κοινωφελείας του" ο Μητροπολίτης Μηθύμνης Μακάριος Γ΄ και την "παρ’ αυτήν κρήνην", που ο ίδιος έκτισε το 1688 (σ. 232).
     Οι δύο καταγραφές αφορούν στο τρίτο κατά σειρά γεφύρι του Αχερώνα, το κεντρικό, που βρισκόταν στο δρόμο προς τη δυτική Λέσβο, στην είσοδο της Αγοράς ή "Φόρο", όπως αυτή ονομαζόταν και το 1900, από το "Forum" των Γατελούζων (1355-1462) και πιθανά υπήρχε κατά τη δυναστεία τους, πριν καταστραφεί ολοσχερώς η τότε γειτονική της Αχερώνης "ευδαίμων πόλις της Καλλονής" από τον Οθωμανό ναύαρχο Μπαλτάογλου το 1450 (σσ. 22-23).                    

     
     Το κεντρικό γεφύρι, δυστυχώς, γκρεμίστηκε το 1938 από την Κοινότητα της Καλλονής, για να δημιουργηθεί η τότε μικρή πλατεία και να κατασκευασθεί σταδιακά από τη δεκαετία του εξήντα, από τη βόρεια ως τη νότια άκρη της κωμόπολης, το τσιμεντένιο σκέπασμα του ποταμού, που κάλυψε και τα άλλα τέσσερα γεφύρια και τις σιδερένιες ράγες τους, περιορίζοντας και εμποδίζοντας τον Αχερώνα, με αποτέλεσμα να προκαλούνται οι συχνές πλημμύρες του.
     Η Αχερώνη πήρε το όνομα από τον Αχερώνα ποταμό, τον δικό της Αχέροντα, και όπως εύστοχα έγραψε ο Καρυδώνης: «Εκείνοι που επιμένουν στη γραφή "Αχυρών" ετυμολογούν τη λέξη "εκ του αχύρου" και με αυτούς συμφωνούν όσοι βρίσκονται σε δυσμένεια με την κωμόπολη καθώς και όσοι θέλουν με τη χρήση του ονόματος αυτού να κοροϊδέψουν και να καταφρονήσουν τους κατοίκους της» (σ. 23).


     Ο Αχερώνας, όπως σήμερα ονομάζουν οι κάτοικοι τον χείμαρρο της Αχερώνης, καταγράφεται ως "Αχέρων" από τον Καρυδώνη, που γράφει: «Κάποιοι προσπαθούν να ετυμολογήσουν το όνομα του χωριού αυτού υποστηρίζοντας ότι η ονομασία "Αχερών", που χρησιμοποιείται για την κωμόπολη προέρχεται "εκ του Αχέρωνος χειμάρρου", που σύμφωνα με άλλους είναι ανώνυμος» (σ. 23).
     Την ονομασία "Αχέρων" για τον ποταμό της Αχερώνης την κατέγραψε ο Καρυδώνης στο βιβλίο του, που εκδόθηκε από το Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης ύστερα από πρόταση του Ηγουμενοσυμβουλίου της Μονής Λειμώνος και έγκριση του Πατριαρχείου, παρά το ότι οι εκκλησιαστικοί παράγοντες επέμεναν στην περιγραφή "ο διατέμνων την κωμόπολιν ταύτην ποταμός", αντί του ονόματός του, και αποκαλούσαν την Αχερώνη με την υβριστική ονομασία "Αχυρώνα", για να την αποσυνδέσουν από τον Αχέροντα ποταμό της, ο οποίος παραπέμπει στην έντονη λατρεία των ψυχών, με νεκρομαντείο στην περιοχή της Καλλονής κατά την αρχαιότητα.
Αριστείδης Κυριαζής
                                                
* Σημείωση: Εστάλη για δημοσίευση από το συγγραφέα. Πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα «ΕΜΠΡΟΣ» Μυτιλήνης το Σάββατο 27/1/2018: http://www.emprosnet.gr/apopseis/i-gefyra-tis-axeronis-episkevastike-to-1564.

Τρίτη 23 Ιανουαρίου 2018

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ 140 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ


ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΟΡΤΑΣΜΟΥ ΤΩΝ 140 ΧΡΟΝΩΝ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΛΕΣΧΗΣ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ "ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ"   
 

     Με σειρά εκδηλώσεων που θα διαρκέσουν ένα εξάμηνο γιορτάζει η ΛΕΣΧΗ ΠΛΩΜΑΡΙΟΥ "ΒΕΝΙΑΜΙΝ Ο ΛΕΣΒΙΟΣ" τα 140 χρόνια από την ίδρυσή της.
     Η οργανωτική επιτροπή εορτασμού του αρχαιότερου πολιτιστικού λεσβιακού σωματείου, με στόχο να περάσει από το Πλωμάρι όλο το πολιτιστικό γίγνεσθαι της Λέσβου διαχρονικά, διάρθρωσε ένα πρόγραμμα που θα αρχίσει τη Λαμπροτετάρτη και θα ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο. Σ’ αυτό περιλαμβάνονται θέατρο, συναυλίες δημοτικής, λαϊκής, έντεχνης και εκκλησιαστικής μουσικής, επιστημονικές ημερίδες, εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας, βιβλίου και χειροτεχνίας και ό,τι άλλο έχει σχέση με τις τέχνες και τις επιστήμες που αναπτύχθηκαν στο νησί.
     Η πρώτη εκδήλωση θα γίνει τη Λαμπροτετάρτη με ομιλία του προέδρου του Δ.Σ. της ΛΕΣΧΗΣ Ξενοφώντα Μαυραγάνη για το ιστορικό της ίδρυσης το 1878 του «Αναγνωστηρίου Βενιαμίν Λέσβιος», όπου θα μνημονευθούν τα ονόματα και η δράση των ιδρυτών, οι σκοποί και οι τρόποι δράσης τους. Θα επακολουθήσει συναυλία μεγάλου συγκροτήματος γνωστών τραγουδιστών και την Κυριακή του Θωμά θα δοθεί θεατρική παράσταση του θεατρικού εργαστηρίου Δήμου Λέσβου.
     Οι εκδηλώσεις, που θα γίνονται κάθε Σάββατο και Κυριακή, θα περιλαμβάνουν επιστημονικές ημερίδες για την ιδιότητα του Βενιαμίν ως φυσικού και για τις διατροφικές και θεραπευτικές ιδιότητες του ελαιολάδου. Συναυλίες γνωστών τοπικών συγκροτημάτων, θεατρικές παραστάσεις, ομιλίες σχετικά με την ίδρυση και τη λειτουργία των εκπαιδευτηρίων στο Πλωμάρι, παρουσίαση του αρχειακού υλικού του Παλαιοχωριανού Παντελέλλη, ενός από τους παλαιούς μουσικάντες της περιοχής. Επίσης τουρνουά σκάκι, με συμμετοχή των μαθητών της ακαδημίας σκακιού, που λειτουργεί για δεύτερη χρονιά στη φιλόξενη αίθουσα του Σωματείου.
     Στους σχεδιασμούς της Οργανωτικής Επιτροπής περιλαμβάνεται και η έκθεση λεσβιακού βιβλίου. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΟΜΩΣ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ ΤΟΥΣ. Γι’ αυτό παρακαλεί θερμά τους Λέσβιους συγγραφείς ποιητές, πεζογράφους, επιστήμονες να αποστείλουν ένα αντίτυπο από τα βιβλία τους. Παράλληλα με την έκθεση θα προγραμματισθούν και σχετικές ομιλίες για το λεσβιακό βιβλίο.
     Στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται και θεατρική παράσταση του γνωστού ηθοποιού Χρήστου Χατζηπαναγιώτη, που, ως γόνος του Πλωμαρίου, προσφέρθηκε να βοηθήσει την προσπάθεια.
     Στις εορταστικές εκδηλώσεις δήλωσαν συμμετοχή το Αναγνωστήριο Αγιάσου η "Ανάπτυξη", ο Φιλοτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεσοτόπου, το Μουσείο Τεριάντ, το Μουσείο Θεοφίλου, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Σιγρίου, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Επάνω Σκάλας και το Γυμνάσιο Πλωμαρίου με μια παραγωγή των μαθητών του. Ενδιαφέρον εξεδήλωσε και η Εφορία Αρχαιοτήτων Λέσβου, χωρίς να εξειδικεύσει τη συμμετοχή της.
     Τη διοργάνωση στηρίζουν η Αντιδημαρχία Πολιτισμού του Δήμου Λέσβου, το Τμήμα Πολιτισμού Περιφέρειας βορείου Αιγαίου, η ΕΤΑΛ α.ε., οι ποτοποιίες Ισιδώρου Αρβανίτη, Βαρβαγιάννη και Οινοφόρος Μεγαλοχωρίου, οι ελαιουργικές επιχειρήσεις Καλαμποκά και Πρωτούλη, ο Σύνδεσμος Ξενοδόχων Πλωμαρίου, ο Φορέας Ανάπτυξης Πλωμαρίου και άλλοι.
     Στο μεταξύ ολοκληρώθηκε η προεργασία της ανέγερσης του μνημείου της Λεσβιακής Φάλαγγας, που θα τοποθετηθεί στο πάρκο, κοντά στο ηρώο, στο οποίο θα αναγράφονται τα ονόματα των 210 μεταναστών της Αμερικής που το 1912 προμηθεύθηκαν με δικά τους έξοδα τον εξοπλισμό και το ρουχισμό τους κι ήρθαν στην Ελλάδα να πολεμήσουν για την απελευθέρωση της πατρίδας τους της Λέσβου.
    Τα ονόματά τους πιστοποιήθηκαν από την ερευνήτρια Κωνσταντίνα Βάκκα - Κυριαζή για λογαριασμό της ΛΕΣΧΗΣ και τη δαπάνη της ανέγερσης του μνημείου ανέλαβε το Δημοτικό Λιμενικό Ταμείο Λέσβου, χάρη στη συμβολή του αντιπροέδρου του και περιφερειακού συμβούλου Κυριάκου Πετρέλλη.
     Σας προσκαλούμε όλους να τιμήσετε με την παρουσία σας τις εορταστικές εκδηλώσεις μας.

Ο Πρόεδρος του Δ.Σ.
Μαυραγάνης Ξενοφών

Δευτέρα 22 Ιανουαρίου 2018

ΠΛΑΛΑ ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»


  ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
  
  Γη που γέννησες τον άνδρα
  με το όραμα των ενωμένων Ελλήνων
  και το φιλόσοφο που τον δίδαξε το ευ ζην.
  Γη που μιλάς την αξεπέραστη Ελληνική.

                                              Χρυσούλα Πλάλα
                                              Αθήνα, 21-1-2018                                       



Κυριακή 21 Ιανουαρίου 2018

Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ


Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΗ
Σήμερα Κυριακή 21 Ιανουαρίου 2018
η σκέψη κι η καρδιά μας
βρίσκεται στα συλλαλητήρια 
της Θεσσαλονίκης και της Μυτιλήνης.
                 
Έλληνες πατριώτες,
δεν πρέπει να παραχωρήσουμε σε κανέναν το όνομα της Μακεδονίας μας,
δεν μας αρμόζει να προδώσουμε την Ιστορία μας.
   
Μ.Β.

Τετάρτη 10 Ιανουαρίου 2018

ΒΑΡΝΑΛΗ ΚΩΣΤΑ «ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑΤΙΚΟ»


Ένα ποίημα του Κώστα Βάρναλη


Με ένα ποίημα του Κώστα Βάρναλη, που δημοσιεύτηκε το 1931, μετά το οικονομικό κραχ, διάλεξε να μας ευχηθεί ο συμπατριώτης μας Βάσος Ι. Βόμβας. Με σαρκαστικό έντονα επικριτικό λόγο ο αριστερός ποιητής, που το 1959 τιμήθηκε με το Βραβείο Λένιν (αντίστοιχο του Νόμπελ), περιγράφει τους πολιτικούς, τους πλουτοκράτες και την κατάσταση που επικρατούσε τότε. Αλήθεια, πόσο μοιάζει η δική μας εποχή της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων με την εποχή του μεσοπολέμου, λίγο πριν ξεσπάσει η λαίλαπα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου; Χρόνια ακραίας φτώχειας, με τον κοσμάκη να φωνάζει «πεινάμε τέτοιες μέρες». Κι είναι αλήθεια πως τις γιορτινές μέρες η ανέχεια, η ανεργία, η ανισότητα φαντάζουν διπλά και τριπλά εντονότερες και ξεσχίζουν την καρδιά… Το «Πρωτοχρονιάτικο» μας έκανε να αναρωτηθούμε τι θα έγραφε για τους αριστερούς κυβερνώντες, αν ζούσε σήμερα ο ιδεολόγος αριστερός Βάρναλης; Με ποια λόγια θα χαρακτήριζε τους ομοϊδεάτες του λαϊκιστές πολιτικούς, που μάλλον… δεν πρόλαβαν να διαβάσουν Βάρναλη; Διαβάστε το ποίημα, κρίνετε, συγκρίνετε κι απαντήστε σ’ αυτά τα ερωτήματα σεις οι ίδιοι…
       

Κώστας Βάρναλης (Πύργος Βουλγαρίας 1884 - 1974 Αθήνα)
Πρωτοχρονιάτικο

Σαράντα σβέρκοι βοδινοί με λαδωμένες μπούκλες,
σκεμπέδες σταυροθόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες
ξετσίπωτοι, ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι
ντυμένοι στα μαλάματα κι επίσημοι κι ωραίοι.

Σαράντα λύκοι με προβιά (γι’ αυτούς βαρά η καμπάνα)
καθένας γουρουνόπουλο, καθένας νταμιτζάνα!
Κι απέ ρευάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στο τζάκι,
κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στο μπατζάκι.

Όξ’ ο κοσμάκης φώναζε «Πεινάμε τέτοιες μέρες»
γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες
κι οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νoικοκυραίοι
άνοιξαν τα παράθυρα και κράξαν: «Είστε αθέοι».
  
Άντε και καλή χρονιά! β.ι.β.
Βάσος Ι. Βόμβας,
ο εκ Παμφύλων Λέσβου


Πορτραίτο Βάσου Ι. Βόμβα (1943), έργο του Αντώνη Πρωτοπάτση.




ΕΙΘΕ
ΝΑ ΞΗΜΕΡΩΣΕΙ
ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΠΟΥ
Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΘΑ ΕΧΕΙ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΠΡΟΚΟΠΗ
ΕΙΘΕ
ΕΙΘΕ
ΕΙΘΕ